پراکندگی جغرافیایی لهجه های زبان کُردی - دَبی بلاگ

خوشبختانه در چند سال اخیر آموزش زبان کُردی در استان کردستان کم کم دارد صندلی خود را پیدا می نماید، به طوری که شاهد آموزش زبان کُردی در دانشگاه ها هستیم و اولین دوره فارغ التحصیلان زبان و ادبیات کُردی در حاشیه کنگره مشاهیر کُرد سوگند یاد کردند. در کنار دانشگاه ها، آکادمی های زبان کُردی هستند که در سطح استان فعالیت گسترده ای دارند. عدنان برزنجی مدیر قدیمی ترین موسسه و آکادمی زبان کُردی سنندج و یکی از فعالان عرصه آموزش زبان کُردی است که مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته زبان شناسی اخذ نموده است.

وی دلیل انتخاب این رشته را حضور و مدیریت کلاس های آموزش زبان کُردی می داند که انگیزه ورود به این رشته را برایش بیشتر نموده است. وی از سال 80 آموزش زبان کُردی در آکادمی های شهر سنندج را آغاز نموده است. گفت وگوی خبرنگاران را با این مدرس زبان کُردی در ادامه می خوانید.

• شما کدام گویش زبان کُردی را آموزش می دهید و دلیل انتخاب این گویش چیست؟

گویش سورانی؛ این گویش سال هاست به عنوان گویش معیار در میان گویش وران کُرد (به خصوص اغلب کُردهای ایران و عراق) به خاطر غنای ادبی و عوامل دیگر انتخاب شده و رواج دارد. هرچند گویش کرمانجی شاقتصادی (در اصطلاح شکاکی) به عنوان یک آلترناتیو در کنار گویش سورانی به دلیل عواملی از قبیل کثرت گویش ور و... در مناطقی از کردستان و اغلب کردستان ترکیه و سوریه تدریس می گردد.

• زبان کُردی چند گویش دارد؟

تقسیم بندی ما در این زمینه متفاوت است. به دلیل تعدد گویش ها، چند بخشی بودن مناطق کردنشین از نظر جغرافیایی و برداشت های متفاوت از تعریف گویش در تمایز با لهجه و زبان، می توان زبان کُردی را به 4 شاخه اصلی یا گویش تقسیم کرد.

• هرکدام از این گویش ها در چه منطقه ای رواج دارد؟

کرمانجی شاقتصادی که به طور کلی شامل کُردهای ترکیه، سوریه، قسمت های شاقتصادی کردستان ایران، عراق و نمودهای خراسان ایران می گردد. کرمانجی جنوبی (سورانی) شامل کُردهای قسمت های میانی کردستان ایران مانند مهاباد، سقز، بانه، سنندج و نمودهای شهرهای سلیمانیه، کرکوک، هولیر و... در کردستان عراق است. کرماشانی- لری شامل کُردهای کرمانشاه، ایلام، قروه، بیجار و... در ایران و کُردهای خانقین، مندلی و... در عراق می گردد.

گورانی- زازایی شامل کُردهای جنوب مریوان، اورامان تخت، پاوه و نوسود در ایران و کُردهای بیاره، تویله، زنگنه در عراق و زازاریی ها در ترکیه در شهرهای درسیم، خارپوت، ارزنجان و... می شوند. در این تقسیم بندی همچنین می توان به صورت جزئی تر و موشکافانه تر شهرها و لهجه های رایج در آنها را ذکر کرد که مجالی دیگر می خواهد.

• فردی که کُردی حرف می زند در چه مدت می تواند به طور کامل خواندن و نوشتن کُردی را یاد بگیرد؟

یک گویش ور بومی زبان کُردی برای یادگیری این زبان حدودا به 3 تا 5 ماه آموزش احتیاج دارد، البته این زمان بسته به سن، سطح سواد، گویش و... می تواند متغیر باشد. باید توجه داشت که این زمان بر مبنای 2 پیش فرض در نظر گرفته شده است؛ اول این که فرد مورد نظر گویش ور بومی زبان کُردی باشد و دوم این که شخص قبلا زبان رسمی کشور را یاد گرفته باشد، در غیر این صورت این زمان از یک تا 5 سال نیز متغیر است.

• از چه سنی باید بچه ها را به آموزش زبان کُردی فرستاد؟

اگر ما زبان کُردی را به عنوان معیار و آموزش در یک منطقه مدنظر قرار دهیم، آن وقت گویش ور فراگیری زبان را از بدو تولد آغاز می نماید و داده ها را از محیط، خانواده، اجتماع و رسانه و... می گیرد. یادگیری های آکادمیک از 7 سالگی و در سیستم آموزشی صورت می گیرد اما اگر زبان کُردی به عنوان زبان دوم گویش وران کُردزبان برای آموزش مدنظر قرار گیرد، از نظر علمی از 10 تا 16 سالگی، سنی ایده آل برای یادگیری زبان دوم به حساب می آید، اما مثلا در ایران به خاطر شباهت های نوشتاری زبان کُردی و فارسی در سنین پایین برای مخاطب تداخل ایجاد می گردد و هم یادگیری زبان کُردی و هم یادگیری زبان فارسی به عنوان زبان معیار دچار مشکل می گردد.

از نظر علمی اثبات شده است که یادگیری به زبان مادری سریع تر، بهتر و دارای بازدهی بیشتری است. هرچند آموزش زبان کُردی در کنار زبان فارسی بر اساس اصل 15 قانون اساسی ایران هر از چندگاهی بر سر زبان ها می افتد و گاهی ابزار تبلیغات انتخاباتی احزاب می گردد اما این امر نیز با توجه به کاستی ها و سهل انگاری های گذشته به زیرساخت هایی مانند پرورش نیروهای آموزش دیده و توانا برای تدریس کتاب های مناسب و... احتیاج دارد که از موانع قابل ذکر در تحقق این امر به شمار می آید.

• برای ترجمه زبان های زنده جهان به زبان کُردی باید به صورت ویژه آموزش دید؟

بله؛ حتما. صرف نظر از این که ترجمه را هنر، فن و یا علم بدانیم، انکارناپذیر است که ترجمه به آموزش و یادگیری احتیاج دارد، زیرا دارای نظام و اصول و روش است، هرچند بعضی ترجمه را علمی غیر قابل انتقال می دانند و دوره های آموزشی مترجمی در مراکز آموزش عالی را تمرین، بازنگری و راهنمایی کارها می دانند و بخش بسیار اندکی از آن را آموزش مقولاتی می دانند، اما مسلما یادگیری اصول و فنون حاکم بر این مقوله، اشراف کافی و مناسب بر زبان های مبدا و مقصد و آشنایی و یادگیری علومی مانند معناشناسی از ابزارهای اساسی برای آغاز کار ترجمه هستند.

به قول نجف دریابندری ترجمه نوعی آفرینش است، به معنی آسان کردن یک دشواری. حال اگر یک دشواری را به دلیل ناآگاهی و ناتوانی مان دشوارتر کنیم، نمی توان نام ترجمه بر آن نهاد. متاسفانه در کردستان به صرف یادگیری اصول اولیه خواندن و نوشتن گویش معیار (سورانی) دانش آموختگان حتی با وجود ایرادهای کلی در نوشتن و خواندن گویش معیار آغاز به کار ترجمه می نمایند. این امر نه به عنوان نقطه ای برای آغاز دانش آموختگان و نه برای یاری به ادبیات زبان مقصد (کُردی) می تواند مفید باشد.

• در کل وضعیت آموزش زبان کُردی را در کردستان چطور می بینید؟

وجود علاقه همگانی در میان گویش وران کُردزبان به عنوان بخش مهمی از فرهنگ و هویتشان، فعالیت های کانون ها و انجمن های ادبی- فرهنگی که آموزش زبان کُردی یکی از فعالیت های اصلی آنهاست و وجود افرادی توانا و ازخودگذشته که بدون هیچ چشمداشت اقتصادی حاضرند برای آموزش زبان کُردی به مناطق گوناگون و حتی روستاهای دورافتاده بروند و وقت و هزینه خود را صرف آموزش زبان مادری شان نمایند، باعث می گردد به آینده آموزش این زبان دیدی خوشبینانه و امیدوارانه داشته باشیم.

برگزاری کلاس های آموزشی زبان کُردی به عنوان یک رشته تحصیلی در دانشگاه کردستان نیز خود موید این امر است، اما آنچه به عنوان موانع موجود در این راه نمایان است، نبود حمایت اقتصادی و پشتیبانی از مدرسان و فعالان در امر آموزش زبان کُردی و مسائل فراوان برای اخذ مجوز برپایی کلاس های آموزشی در موسسات و آکادمی هاست.

• علاقه مردم به یادگیری زبان کُردی

علاقه یک امر روانی است و فاکتورهای گوناگون فرهنگی، اجتماعی و... بر آن موثر است که بحث در خصوص آن را باید به متخصص آن واگذار کرد، اما آنچه من به عنوان یک مدیر و مدرس زبان کُردی و پژوهشگر زبانی به صورت میدانی مشاهده نموده ام این است که در استان کردستان این امر با توجه به منابع و ابزارهای موجود از درجه کمی و کیفی قابل قبولی در میان طیف های گوناگون اجتماع برخوردار است.

پریها: پریها، اخبار، سرگرمی، ورزش، فال، پزشکی، سینما، هنر، گردشگری

مجله سرگرمی: مجله سرگرمی و تفریحی